Hambali dari aliran Asya'irah

Hubungan mesra Hanbali dan Asy'ari

Abu al-Fadl 'Abd al-Wahid bin 'Abd al-'Aziz al-Tamimi adalah seorang ulama Hanbali yang terkenal di Baghdad. Ayah beliau dan ahli keluarganya yang lain rapat dengan Imam Abu Bakr al-Baqillani yang berakidah Asy'ari. Mereka turut cenderung kepada akidah al-Asy'ari.

Apabila al-Baqillani meninggal dunia, al-Tamimi menyuruh seseorang menyeru: "Inilah pembela Sunnah dan Imam kaum muslimin!" Beliau turut berziarah ke kubur al-Baqillani setiap Jumaat.

Mengulas perkara ini, al-Dhahabi dalam Tarikh al-Islam berkata: 

"Ini tidak lain adalah kecintaan besar yang terjalin antara seorang Asy'ari dengan seorang Hanbali. Keluarga Tamimi dikenali agak menyimpang daripada tareqah Ahmad sepertimana penyimpangan Ibn 'Aqil, Ibn al-Jawzi, Ibn al-Zaghuni, dan lain-lain. Abu Ya'la dan lain-lain berlebihan dalam sisi yang lain."

Maksud al-Dhahabi (wallahu a'lam): Mazhab Ahmad adalah tafwid. al-Tamimi cenderung kepada takwil dan Abu Ya'la melampau dalam ithbat makna zahir.

Abd al-Wahid al-Tamimi memiliki sebuah kitab yang merumuskan akidah Imam Ahmad bertajuk I'tiqad al-Imam al-Munabbal https://archive.org/details/i3tiqadahmad 

SALAHUDIN AL-AYUBI SEORANG ASY'ARI

Ada seorang rakan yang bertanya tentang akidah Sultan Salahuddin al-Ayyubi. Imam al-Safadi dalam al-Wafi bi al-Wafayat (29:48) menyatakan sebagaimana berikut:

"Beliau bermazhab Syafii dan berakidah Asy'ari. Beliau turut mengajarkan akidah al-Asy'ari kepada anak-anaknya dan mewajibkan mereka mempelajarinya. Beliau turut mendengar hadith dan mengajarkannya kepada anak-anaknya."

BEN AL-BAR AQIDAH ASYA'IRAH

Setiap pelajar hadith mesti mengenal Imam Abu 'Umar Ibn 'Abd al-Bar (m. 463 H). Beliau seorang hafiz terbesar di dunia Islam bahagian barat sepertimana al-Khatib al-Baghdadi hafiz dunia Islam bahagian timur.

Menurut al-Subki, Imam Ibn 'Abd al-Bar seorang ahli hadith bermazhab Asy'ari. Saya tidak berani menyokong pandangan ini kerana al-Dhahabi mengatakan bahawa pandangan Ibn ‘Abd al-Bar dalam perkara akidah berada di atas mazhab Salaf dan beliau tidak menyukai perbahasan ilmu kalam.

Namun begitu, semasa menulis buku 40 Hadith Sifat saya melihat fenomena menarik. Ibn 'Abd al-Bar tidak selalu menetapkan makna hakikat bagi setiap hadith sifat. Sebaliknya, beliau beberapa kali mentafsirkan hadith-hadith tersebut secara majaz. 

Berkenaan hadith "Allah tertawa", Ibn 'Abd al-Bar mengatakan bahawa maknanya adalah Allah merahmati dan menyambut dengan rahmat. Beliau turut mengatakan ini sebuah majaz.

Makna "Allah malu" menurut beliau adalah Allah mengampuni hamba. Makna "Allah bosan " menurut beliau adalah Allah memutuskan ganjaran amal. Dan banyak lagi.

Saya yakin semua pentafsiran ini bukan kerana beliau berakidah Asy'ari. Sebaliknya, memang beginilah manhaj ahli hadith dalam berinteraksi dengan hadith sifat.

era penindasan terhadap Asya'irah.

Semasa berlaku penindasan Asyairah di Nishapur (tahun 445 hingga 455 H), Abu al-Qasim al-Qusyayri menulis mahdar (semacam kenyataan media) tentang Abu al-Hasan al-Asy'ari dan akidahnya. Beliau antaranya menulis:

"Ahli hadith sepakat bahawa Abu al-Hasan al-Asy'ari adalah salah seorang imam ahli hadith, dan mazhabnya adalah mazhab ahli hadith."

Mahdar itu seterusnya disokong dan ditandatangani oleh ramai ulama. Menariknya, dalam senarai ulama tersebut terdapat Abu Usman al-Sabuni, penulis buku yang pada hari ini diterbitkan dengan tajuk "Aqidah al-Salaf wa ashab al-Hadith". Beliau dan anak beliau (Abu Nasr) menyokong dan menyetujui kandungan Mahdar al-Qusyayri.

TABIIN BUKAN HUJAH AQIDAH

Kita sering menukilkan ucapan ulama tabiin dalam perbahasan akidah terutamanya penetapan sifat Allah. Persoalannya, adakah ucapan mereka hujah? 

Penulis buku Aqwal al-Tabiin fi Masa'il al-Tawhid wa al-Iman* mengatakan bahawa ucapan tabiin bukan hujah melainkan apabila berlaku ijmak. Sekiranya ucapan perorangan sahaja, maka ucapan tersebut bukan hujah. 

Beliau turut mengatakan bahawa buku-buku akidah terdahulu menyebutkan ucapan tabiin hanya sekadar bukti sokongan bukan bukti utama. Hujah dalam perbahasan akidah adalah al-Quran, sunnah, dan ijmak sahaja. Seperti biasa, rujukan utama beliau dalam perkara ini adalah Ibn Taymiyyah.

Percaya atau tidak, Ibn Furak dan al-Bayhaqi berkali-kali sebut perkara ini. Mereka mengatakan bahawa ucapan tabiin bukan hujah dalam penetapan sifat Allah.

*asal buku ini adalah tesis PhD bahagian akidah di Universiti Um al-Qura tahun 1421 H dengan nilai mumtaz.